نقد فیلم The Conjuring 2

نقد فیلم احضار 2

مقدمه

یک ضرب­ المثل چینی وجود دارد که می­گوید ترس به اندازه­ ای در وجود ما رخنه می­کند که ذهن ما به آن اجازه دهد؛ به همین خاطر شاید پر بی­راه نباشد اگر بگوییم عمیق­ترین ترسی که یک محتوا در قالب رسانه­ های مختلف_ اعم از فیلم سینمایی، کتاب، بازی و ._ می­تواند به مخاطبان خود تقدیم کند، ترسی است که آرامش ذهنی او را از بین ببرد. به­ طوری­که مخاطب پس از چشیدن طعم آن نتواند شب به تنهایی در اتاق خوابش بخوابد و درون کمد، زیر تخت یا پستوهای خانه را به دنبال عامل ترس­ آفرین فیلم زیر و رو کند. به همین خاطر است که می­توانیم بگوییم فیلم TC2 در ارائه یک ترس عمیق و بی­ نقص، عالی عمل می­کند؛ البته نه تنها به این­ خاطر که یکی از ترسناک­ترین موجودات چند دهه ­ی اخیر سینما را روی پرده می­ آورد، بلکه به خاطر رعایت جزییات بسیاری در تمام اجزاء فیلم­سازی و همچنین خلق نوآوری­ هایی که برخی از آنها را پیش از این در هیچ یک از آثار ترسناک بلاک باستر هالیوودی، حتی در بهترین­ های­ آنها هم ندیده بودیم و امروز در این بررسی به واکافی آنها خواهیم پرداخت.

روایت خلاقانه: عامل انحطاط کلیشه ­ها

     فیلم TC2، برای به اوج رسیدن، روند آرامی را طی می­ کند و به همین خاطر در اولین لحظات مشاهده این فیلم، یک ایراد مشهود درباره آن که شاید در ذهن خیلی ها نیز تداعی شده باشد تکراری بودن خیلی از عناصر و پارامترهای داستانی است. به طوری­که در این فیلم هم مثل همیشه و مثل سایر فیکشن­ های ترسناک هالیوود، ما با خانه­ ای جن­ زده روبه­ رو هستیم که در آن یک روح سرگردان به جای اینکه برود دنبال کار و زندگی جدیدش در آن دنیا، سفت به خانه قبلی­ اش می­چسبد و گویا کاری هم به جز آزار و اذیت کردن ملت برای انجام دادن ندارد. تا این جای کار، چیزی تغییر نکرده است؛ ساختار، همان ساختار قدیمی است و حتی افتتاحیه فیلم هم که با موسیقی تاریک و حماسی همراه میشود و با جمله (( بر اساس یک داستان واقعی.)) به پایان میرسد، چیزی به جزء یکی از بدترین کلیشه­ های سینمای وحشت را در ذهن ما متبادر نمی­کند؛ اما با همه این تفاسیر، TC2 با حفظ جذابیت و ضرباهنگ تندش از همان ابتدای فیلم به ما ثابت می­کند که یک روایت خلاقانه و منسجم میتواند بار منفی یا به طور کلی­ تر خسته­ کنندگی یک فیلمنامه تکرای را از بین ببرد. بله، TC2 جایی است که یاد می­ گیریم خلاقیت در روایت یک داستان تا چه حد در جذابیت آن تاثیرگذار است و تا چه حد می­تواند تمامی نقاط ضعف و کمبودهای یک اثر سینمایی را کم­رنگ کند.

     جیمز وان در این قسمت از TC، فیلمش را با ارائه تصاویر میکس شده و مستندی از جامعه انگلستان در دهه هفتاد میلادی آغاز می­کند. تصاویری که با همراه شدن با یک موسیقی شاد، در تلاش است تا حجم زیادی از روزمرگی­ ها و جریان زندگی را با تمامی فرازها و فرودهایشان در یک جامعه کاملا عادی به تصویر بکشد؛ کاری که در نهایت فضای رئالیستی را در فیلم پررنگ­ تر می­کند و باعث میشود که مخاطب به این فکر بیفتد که حتی در عادی ترین شرایط زندگی هم ترس میتواند محلی برای اعراب و ابراز وجود پیدا کند. این فکر در واقع همان چیزی است که میتواند به ترس روانی یا همان عمیق ترین نوع ترس که در ابتدا به آن اشاره کردیم بدل شود و تا مدتی امنیت ذهنی را از مخاطب بگیرد. می­بینید؟! روایت درست در واقع همان چیزی است که سبب میشود نقاط قوت فیلمنامه پررنگ­تر شوند­ و نقصهایش کمتر جلوه کنند. این همان نکته­ ای است که جیمز وان به عنوان پدر معنوی این فرانچایز، به آن اشراف کامل دارد و از آن برای ساخت این فیلم نیز استفاده کرده است. از طرفی در این فیلم، تلاش می­شود تا با بهره­ گیری از پرونده­ های پارانرمال مشهور که در طی بازه­ های زمانی مختلف به طرز قابل توجهی مورد توجه رسانه­ های قرار گرفته­ اند، و همچنین استفاده از کاراکترهای حقیقی که در چند لحظه پیش از تیتراژ پایانی فیلم به آن اشاره میشود عنصر رئالیسم را در فیلم پررنگ کنند؛ آنها برای انجام این کار حتی از فایل­های صوتی و تصاویر واقعی خانواده پگی و فرزند تسخیرشده­ اش جانت استفاده کرده­ اند که واقعا بر روی مخاطبان تاثیر می­گذارد  و باعث می­شود که راحت­ تر وقایع ترسناک فیلم را باور کنند. همچنین فضاسازی در فیلم TC2، به واسطه رعایت جزییات فراوان در طراحی دکور لوکیشن­ ها ( همانند تزیینات و مبلمان اتاق پذیرایی خانه پگی و حتی اسباب بازی­های بچه­ ها و پوسترهایی که در اتاق خوابشان به دیوار چسبانده­ اند، نحوه لباس پوشیدن آنها و) شکلی بی­ نقص به خودش گرفته است و آنقدر قوی عمل می­کند که سبب می­شود مخاطب بتواند خودش را در آن مکان قرار دهد و به همین خاطر ترس را بیش از گذشته احساس کند.

      یادم می­آید که جایی در یک مصاحبه از شینجی میکامی، پدر ژانر وحشت در صنعت بازی و خالق سری بازیهای رزیدنت اویل خواندم که میگفت در دوران جدید، یکی از سخت کارهای ممکن ساخت بازی ترسناک است؛ زیرا در چنین ژانری که غافلگیری مخاطب حرف اول را میزند، با گذشت زمان و تولید محتواهای بسیار، تکنیکهای ایجاد ترس برای اکثر مخاطبان شناخته شده است و به همین خاط نمیتوان از پس ترساندن آنها به خوبی برآمد. خب وقعا در این زمینه هم حق با میکامی است: آنقدر در این سالها فیلمها و بازیهای ترسناک تجربه کرده­ ایم و کتابهای ترسناک خوانده ایم و زامبی­ها و خون آشام­ها و ارواح و اجنه بیکار را دیده­ ایم که  دیگر می­توانیم به راحتی اکثر دقایق یک فیلم را پیش­ بینی کنیم و به همین خاطر حتی گاهی هم می­توانیم به لحظات ترسناک آن بخندیم. اما در میان این فوج عظیم کلیشه­ ها، اینکه فیلمی بیاید و موجود ترسناک جدیدی بیافریند، و با هر بار نشان دادنش مو را به تنمان سیخ کند، کار تحسین برانگیزی است. این کاراکتر ترسناک، -همان راهبه یا ولیک- است که جیمز وان در طراحی آن، همانند فیلمهای ترسناک قدیمی موفق – فیلمهایی نظیر بیگانه و .- عمل کرده است. او در به جلوی دوربین آوردن این کاراکتر وسواس زیادی را به خرج می­دهد تا مبادا دیدن آن برای مخاطب عادی شود و ابهت آن برای او از بین برود که از این جهت میتوان عملکرد او را به ریدلی اسکات در به تصویر کشیدن زنومورف موجود در فیلم  بیگانه تشبیه کرد. ولیک در فیلم TC2، همانند زنومورف در فیلم بیگانه که کلا در این فیلم دو دقیقه در برابر دوربین ظاهر شد حضور کوتاهی دارد، اما همین حاضر شدن های اندک آنقدر قوی طراحی و کارگردانی شده­ اند که به جرئت بتوان گفت بهترین و ترسناک­ترین لحظات این فرانچایز را رقم می­زنند و مخاطب را مبهوت خودشان می­کنند.

     یکی از مسائلی که همزمان می­تواند نقطه قوت و نقطه ضعف این سری با هم باشد، درام و روابط عاطفی میان کاراکترها است. با وجودی که عشق میان زوج لورین و دیالوگ­هایی که در این حیطه با هم رد و بدل می­کنند در برخی از سکانسها ( همانند سکانس خداحافظی آنها با هم زمانی که اد برای نجات جانت وارد خانه شده است یا گیتار زدن و آواز خواندن او برای بچه­ ها) واقعا تاثیر گذار است، اما به طوری کلی رابطه میان این دو کاراکتر، از همان  ابتدا و در فیلم اول و با توجه به فضای تاریک حاکم بر سری، کمی لوس و اغراق­ آمیز و شاید هم زیادی به نظر می­ رسد. اما از سوی دیگر و از آنجا که جیمز وان همواره قصد داشته تا در دو فیلم اصلی این فرانچایز، واکنش و عملکرد تک­ تک اعضاء خانواده را در برابر موقعیت­ های خطیر و ترسناک نشان دهد، معمولا در این فیلم پتانسیل­ها و ظرفیتهای خوبی برای پرداختن به مسائل عاطفی ایجاد می­شود که انصافا جیمز وان هم از آنها به بهترین شکل ممکن استفاده می­کند و لحظات نابی را از این نظر خلق می­سازد که واقعا هم نباید از آنها چشم پوشی کرد.

     و اما بالاخره برویم سراغ مواردی که به آن در این فیلم به خوبی پرداخت نشده است و میخواهم از آنها به عنوان یک ایراد یاد کنم و اولین آنها ایراد هم شخصیت­ پردازی در این فیلم است. با اینکه می­دانم این فیلم در ژانر ترسناک ساخته شده و نباید از آن انتظار یک شخصیت­ پردازی قوی را داشت، اما با این حال به نظر می­رسد که وان برای ارائه شخصیت­های جدید، هیچ تلاشی نمی­کند و مدام از قالب­های شخصیتی یکسانی در این فیلم­ها استفاده می­کند؛ به­ طوریکه میان شخصیت­های فرعی پارت اول و دوم، نمی­توان تفاوتی قائل شد.  دومین مشکل فیلم، ضعف عجیبی است که در بعضی از سکانسها در جوههای ویژه این فیلم به چشم میخورد و از آنجا که استودیوی برادران وارنر، به عنوان یکی از غولهای بلاک­ باستر سازی که تخصصش به تصویر کشیدن صحنه­ های گرافیکی عظیم و خاص در فیلم­ های گوناگون تولیدی­ اش می­باشد پشتیبان این فیلم است نمی­توان این ایراد را مشکلی فنی قلمداد کرد. شاید این نقص را بتوان به خاطر علاقه کم جیمز وان به استفاده از جلوه­های ویژه دانست؛ یک کم علاقگی که باعث شده او نتواند آنطور که باید و شاید این موارد را طراحی کند.  اخلاقی که همواره در ژانر ترسناک مورد ستایش منتقدین بوده زیرا باعث باور پذیرتر شدن سکانس­های ترسناک فیلم می­شود،  اما خب زمانی که مجبور هستیم از این تکنولوژی­ها استفاده کنیم، بهتر است تا نهایت دقت را به خرج دهیم تا فیلم در برخی از مواقع به کارتون­های کودکانه دیزنی شبیه نشود.

سخن آخر

 TC2، فیلمی است که علاوه بر حفظ نقاط قوت نسخه قبلی­ اش، در راستایی قدم برمی­دارد که نهایتا منجر به درنوردیدن بسیاری از مرزها در ژانر سینمای وحشت می­ شود. این فیلم با تلفیق کم نقص سینمای وحشت کلاسیک و مدرن و همچنین اضافه کردن خلاقیت­ها و نوآوری­های بسیار عالی، به چیزی تبدیل می­شود که مدت­ها در این ژانر منتظرش بوده­ ایم و به یکی از بهترین فیلم­هایی که تا به حال در این ژانر دیده­ اید بدل می­گردد و به همین خاطر می­توانید از بسیاری از معایب آن چشم پوشی کنید.

نمره من به این فیلم: 8

نقد از سیدمحمدصادق کاشفی مفرد

نقد فیلم مرد عنکبوتی: دور از خانه

نقد فیلم The Conjuring 2

نقد فیلم it

نقد سریال شرلوک

نقد فیلم گلادیاتور